Τιτίκα Δημητρούλια, Εμείς και οι "ξένοι"

(Καθημερινή 28 Ιουλίου 2013)

Γιάννης Η. Χάρης, Στοιχήματα 
Εθνικισμός - Ρατσισμός - Μετανάστευση

Εξαίρετος και βραβευμένος μεταφραστής, λεπτολόγος επιμελητής όπως αποδεικνύει και η ανά χείρας έκδοση, δεινός χειριστής της νέας ελληνικής και καυστικός σχολιαστής των λαθών και των παθών της (για να θυμηθούμε τον τίτλο των βιβλίων του στις εκδόσεις Πόλις), σταθερά παρών στη δημόσια σφαίρα και στο λογοτεχνικό πεδίο ως διανοούμενος και δημιουργός, ο Γιάννης Χάρης δημοσιεύει σήμερα τον πρώτο από τους τέσσερις τόμους των νεότερων κειμένων του, με τον γενικό τίτλο «Στοιχήματα». Συγκεντρώνει κείμενά του δημοσιευμένα την τελευταία ως επί το πλείστον πενταετία, την πενταετία κατά την οποία η ελληνική κοινωνία παρακολούθησε την αύξηση και τη διαφοροποίηση των μεταναστευτικών ροών να δημιουργεί ή, καλύτερα, να ξυπνά όπως σωστά επισημαίνει ο Χάρης, ρατσιστικά αντανακλαστικά εξαιρετικά επικίνδυνα για το ίδιο το μέλλον της ––ένα μέλλον που διαγράφεται μελανό με δεδομένο το φίδι του φασισμού που ήταν επικίνδυνο μεν αλλά μικρούτσικο όταν το 2009 το περιέγραφε ο Χάρης, αλλά στο μεταξύ γιγαντώθηκε και απειλεί να καταπιεί αμάσητους όχι μόνο τους ξένους και όσους Έλληνες δεν ταιριάζουν στην αρρωστημένη, προκρούστεια κλίνη του αλλά, εάν και εφόσον το ανεχθεί, και ολόκληρη τη χώρα.

Θεωρώ την επιλογή του Γιάννη Χάρη να προτάξει, στον πρώτο αυτόν τόμο, τα κείμενα για τη μετανάστευση, τον ρατσισμό και τον εθνικισμό που συνήθως τον συνεπικουρεί και τον στηρίζει, μια επιλογή βαθιά πολιτική. Δεν μπορούμε να μιλάμε για γλώσσα, για λογοτεχνία, για μετάφραση, για βιβλία, για εκδόσεις, για ιδέες, χωρίς να έχουμε μια ακριβή εικόνα του κόσμου που μας περιβάλλει αλλά και του ίδιου του εαυτού μας κυρίως ––ειδικά σε μια στιγμή που αυτή η εικόνα συστηματικά και εμπρόθετα αμαυρώνεται διεθνώς. Αυτή την εικόνα συνθέτουν, ψηφίδα την ψηφίδα, τα σύντομα αυτά κείμενα, αναστοχαστικά, καυστικά, πνευματώδη, πολεμικά και συμπονετικά, βαθιά ανθρωπιστικά αλλά και απολαυστικά για τον αναγνώστη, παρά τη σκοτεινιά που περιγράφουν, αρχής γενομένης από τα πρώτα ήδη κείμενα που μιλούν για τη ρατσιστική αντιμετώπιση τον προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, με τα οποία ο Χάρης ξεκινά τον καλό αγώνα κατά των στερεοτύπων στη συγκρότηση της συνείδησης και της ταυτότητας του σύγχρονου Έλληνα και υπέρ της μνήμης που δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι επιλεκτική (κι αυτό ισχύει για όλες ανεξαιρέτως τις πλευρές). Έτσι, ο τόμος ξεκινά με τα μαρτύρια που πέρασαν οι ομοεθνείς μας, ωστόσο, Έλληνες της Μικρασίας και του Πόντου, όταν η κακή τους μοίρα και οι ελληνικοί πολιτικοί χειρισμοί τούς έφεραν στα χωριά και τις πόλεις μας πριν από εκατό χρόνια: την περιφρόνηση, την αναλγησία, την ταπείνωση, τον φαρισαϊσμό, τη διαπόμπευση, την εκμετάλλευση, τη δίωξη τέλος - τέλος, επειδή ακριβώς ήταν οι «ξένοι», οι διαφορετικοί, οι επικίνδυνοι, οι «άλλοι»... Για να περάσει στον ρατσισμό που οι Έλληνες γνώρισαν στο πετσί τους, πηγαίνοντας στις αρχές του αιώνα στην Αμερική: «Οι Έλληνες είναι τα κατακάθια της Ευρώπης, με φαύλο και ανήθικο χαρακτήρα, ακατάλληλοι για να είναι πολίτες της χώρας αυτής.» (σ. 30). Ως επικίνδυνοι άλλοι, αδέλφια των σημερινών Πακιστανών και Μπανγκλαντεσιανών.

Καθώς λοιπόν η σύσταση των μεταναστευτικών ρευμάτων αλλάζει και όλο και περισσότεροι ξένοι προέρχονται πια από τη μακρινή μας Ανατολή, οι Έλληνες θέλουν να ξεχνούν την Ιστορία, αλλά και αρνούνται να αντιμετωπίσουν τον καιρό, τα πολυσύνθετα προβλήματα που η αλλαγή της πληθυσμιακής σύνθεσης και της κοινωνικής δομής φέρνει στο προσκήνιο, από τον σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας σε συνδυασμό με τον σεβασμό του ανθρώπου ως προσώπου, με θέματα αιχμής, λόγου χάρη, τη μαντίλα και την μπούρκα, ως την αντιμετώπιση της γκετοποίησης, της αυτοδικίας, των θεσμικών και μη πογκρόμ. Μια άσκηση ύφους και ήθους.